Pionieren in nieuwe rol? Dat vergt lef en creativiteit
Hoe krijgt gedifferentieerd werken vorm in de ziekenhuizen? Wat werkt en wat (nog) niet? Iris Wallenburg, Martijn Felder, Syb Kuijper en Roland Bal brengen het in kaart. In het kader van hun actieonderzoek lopen ze mee met verpleegkundige teams. Ze observeren en geven feedback, zodat er direct op geanticipeerd kan worden. De onderzoekers vertellen over het pionierswerk van verpleegkundigen.
Anders vormgeven verpleegkundige rollen
We lopen nu mee op de dialyseafdeling van een ziekenhuis in het noorden van het land. Daar experimenteren ze in een proeftuin met het anders vormgeven van verpleegkundige rollen, om de zorg toekomstbestendig te maken. We zien een grote inzet en toewijding van verpleegkundigen, die als team op onbekend terrein en op creatieve wijze naar nieuwe manieren van werken zoeken.
Vergroten eigen regie
Eén van de vraagstukken in de proeftuin gaat over het vergroten van de eigen regie van de patiënt, om zo de druk op de zorg te verlagen. Wat betekent eigen regie en hoe verhouden verschillende verpleegkundige rollen zich tot dit vraagstuk? Zijn er daarnaast mogelijkheden voor andere zorgwerkers, zoals dialyse-assistenten, bij het begeleiden van (laagcomplexe) patiënten? En wat kan bijvoorbeeld een voedingsassistent doen en onder welke professionele voorwaarden? Bij het verkennen van mogelijkheden voor gedifferentieerd werken, kijken de verpleegkundigen verder dan het onderscheid tussen mbo- en hbo-opgeleide verpleegkundigen. Gedifferentieerd werken wordt daarmee een kans om verpleegkundige zorgprocessen fundamenteel anders in te richten en toekomstbestendig te maken.
Spanningen
Tegelijkertijd zien we dat het werken in deze proeftuin ook spanningen oplevert in de dagelijkse praktijk. Hoe maak je als verpleegkundige bijvoorbeeld tijd vrij voor de proeftuin, terwijl de afdeling met een hoge werkdruk kampt? En hoe kom je van ideeën tot concrete plannen? Hoe weet je dat je de juiste keuzes maakt? En hoe creëer je draagvlak in het hele team? Op deze vragen is geen pasklaar antwoord. Je komt er pas achter als je het gaat uitproberen. Dat geven we de teams dan ook mee: ga met elkaar aan de slag, ook al is er geen handleiding of bewijs van slagen. Je kunt altijd nog dingen bijstellen. Wees vooral transparant over wat je gaat doen, welke doelstellingen centraal staan en wie welke rol kan spelen. Zorg dat het niet binnenskamers blijft, maar neem het hele team mee.
Rol regieverpleegkundige
Op een gespecialiseerde afdeling waar we meelopen, moeten regieverpleegkundigen een duidelijke plek binnen het verpleegkundig team krijgen. Maar wat is precies de rol en positie van de regieverpleegkundigen in het team? Waarin zit het onderscheid ten opzichte van andere verpleegkundigen? Dat kan spanningen opleveren. We zien bijvoorbeeld de keuze voor een onderscheid op basis van beoogde competenties (zoals kwaliteitsbevorderaar), activiteiten (zoals bedside teaching) en rollen (zoals dagcoördinatie). Maar in sommige gevallen passen de beoogde rollen en activiteiten net zo goed bij ervaren en gespecialiseerde verpleegkundigen met een mbo-achtergrond. Dat schuurt. Het is dan ook een zoektocht: waar ligt de ruimte voor de regieverpleegkundige om een rol vorm te geven die het hele team verder helpt? Welke ruimte en steun krijg je daarbij als regieverpleegkundige vanuit het team en vanuit de organisatie?
Afdelingsoverstijgende kwaliteitsprojecten
In weer een ander ziekenhuis worden regieverpleegkundigen gestimuleerd zich aan te sluiten bij afdelingsoverstijgende kwaliteitsprojecten. Op die manier kunnen regieverpleegkundigen het perspectief en de belangen van hun collega’s uitdragen richting andere afdelingen en organisatielagen. Natuurlijk komen ook hier de nodige uitdagingen bij kijken. Zo moeten regieverpleegkundigen aan de commissies laten zien dat het verpleegkundig perspectief noodzakelijk is om goed kwaliteitsbeleid te maken. Verpleegkundigen moeten ervaring opdoen in de manier waarop ze hun kennis en belangen vertalen richting andere commissieleden en de beleidsvraagstukken die op tafel liggen. Andere commissieleden moeten op hun beurt leren luisteren naar de inbreng van verpleegkundigen. Het is daarbij van belang dat verpleegkundigen ook zelf de verantwoordelijkheid nemen om aan te schuiven in die commissies.
Meer ruimte aan tafel
Sinds de coronacrisis is er wel beweging gekomen in de ruimte die verpleegkundigen kunnen pakken aan beleids- en besluitvormingstafels. Het werk van verpleegkundigen kwam in de schijnwerpers te staan. Maar er moet wel tijd en ruimte zijn (en gecreëerd worden) om zulk werk te kunnen doen naast de directe patiëntenzorg. Ook daar wringt het weleens. Werken aan kwaliteitsprojecten betekent minder handen aan het bed. Daar tijd voor vrijmaken is een roostertechnische uitdaging en valt ook niet altijd goed binnen het team. Het is dan zaak te blijven vertellen wat het afdelingsoverstijgende werk inhoudt en op kan leveren, ook op de afdeling zelf. Om te laten zien dat door je verpleegkundige kennis in te brengen op andere plekken, de zorg en het zorgproces er uiteindelijk beter van worden. Dat vraagt om verpleegkundig leiderschap.
Lef en creativiteit
Verpleegkundigen die pionieren in een nieuwe rol verzetten veel werk. Het vergt lef en creativiteit, eigenschappen die verpleegkundigen in hun werk al heel vaak toepassen. Bijvoorbeeld als ze te maken hebben met een boze patiënt of een tekort aan materiaal. Het gaat erom die capaciteiten ook op een andere manier in te zetten. En daarnaast helpt het om een motiverende leidinggevende te hebben. Een leidinggevende die verpleegkundigen de ruimte biedt om hun verantwoordelijkheid te pakken. Die ze stimuleert om aan de slag te gaan met het vormgeven van zowel nieuwe rollen als de zorg voor de patiënt.
Martijn Felder, Iris Wallenburg, Syb Kuijper en Roland Bal
Meer weten over het deelonderzoek Organisatie en waardering verpleegkundig werk? Bekijk de pagina over de onderzoekslijn.
Digitaal magazine RN2Blend
Dit is een artikel uit het digitale magazine van RN2Blend dat in december 2021 verscheen. Het magazine staat vol met verhalen uit de praktijk, interviews met onderzoekers en praktische tips. Benieuwd naar de rest van de artikelen?