Job crafting en capaciteiten: maatwerk in verpleegkundige functies
Als je gebruik maakt van ieders sterke kanten en kwaliteiten, hoe draag je dan bij aan een optimale inzet van verpleegkundigen? Daarover gaat het in onderzoekslijn 4, vertelt senior onderzoeker Dewi Stalpers. “Belangrijke termen daarbij zijn job crafting en een veranderende omgeving. Bij job crafting gaat het erom dat je zelf, op eigen initiatief, kleine veranderingen aanbrengt in jouw werkzaamheden. Binnen de kaders van jouw rol als verpleegkundige.”
Sterke kanten en interesses
Promovenda Marloes Veenstra licht toe: “Eerder werd gedacht dat een baan werd ontworpen door een leidinggevende, een manager, met een bepaald doel - dit willen we voor elkaar krijgen. Maar dan ga je voorbij aan de werknemer. Aan degene die de baan uiteindelijk uitoefent. Deze benadering gaat uit van one size fits all. Terwijl: we weten allemaal dat we onze eigen interesses hebben en onze eigen sterke kanten.”
Job crafting
Stalpers en Veenstra kijken specifiek naar job crafting en het gebruikmaken van sterke kanten en kwaliteiten in een veranderende omgeving. Bijvoorbeeld wanneer de zorg ineens op z’n kop gezet moet worden omdat er een enorme toevloed van COVID-19-patiënten op de IC’s af komt. Daarnaar deden de onderzoekers vorig jaar onderzoek door middel van interviews in vijf ziekenhuizen. Of als een ziekenhuis overgaat op gedifferentieerde inzet van verpleegkundigen.
Vragenlijsten en focusgroepinterviews
In 2021 en 2022 ligt de nadruk op dat laatste onderwerp. Dat gebeurt door middel van vragenlijsten en focusgroepinterviews binnen ziekenhuizen. Zoals in het Eindhovense Catharina Ziekenhuis. Ilona Roeters is daar IC-verpleegkundige en verpleegkundig onderzoeker. Zij sluit in haar werk aan bij de onderzoekslijn Sterke kanten & capaciteiten. Daar ging een heel traject aan vooraf. Zowel voor haar persoonlijk, als voor het ziekenhuis als geheel.
Positioneren verpleegkundig onderzoeker
Na haar hbo-v deed Roeters de opleiding tot IC- en CCU-verpleegkundige en studeerde ze gezondheidswetenschappen. Sinds maart 2021 werkt ze als verpleegkundig onderzoeker in het ziekenhuis waar ze ook op de IC staat. “De functie van verpleegkundig onderzoeker is nieuw hier in het ziekenhuis. Daarom is een van mijn taken het positioneren van de verpleegkundig onderzoeker. Daarvoor ontwikkel ik onder andere beleid en onderhoud ik contacten met het verpleegkundig stafbestuur.”
Evidence based practice
Daarnaast houdt Roeters zich bezig met het bevorderen van evidence based practice (ebp). “Voor mij is dat: zo goed mogelijke zorg neerzetten, onderbouwd met de beste bewijzen uit de literatuur, aangevuld met de eigen ervaring van verpleegkundigen en de wensen van de patiënt.”
Functiedifferentiatie en goede zorg voor de toekomst
Het derde onderdeel van haar taken is haar eigen onderzoek, waarmee ze aansluit bij de onderzoekslijn Sterke kanten & capaciteiten van RN2Blend. “Hier in het ziekenhuis zijn een paar jaar geleden plannen gemaakt voor de invoering van functiedifferentiatie vanuit de wet BIG II. Toen deze wet niet doorging, is er nagedacht over functiedifferentiatie in combinatie met goede zorg voor de toekomst. Nu de zorg steeds complexer wordt, en de ligduur van patiënten steeds korter, waarbij er ook meer wordt ingezet op eigen regie en veerkracht van patiënten, vraagt dit ook wat anders van verpleegkundigen. Het Catharina Ziekenhuis wil verpleegkundigen een functie bieden, die recht doet aan hun opleidingsniveau en ervaring en daarbij patiënten hoogwaardige kwalitatieve en toekomstbestendige zorg bieden.
Verpleegkundigen van de Toekomst
Roeters: “Binnen een aantal afdelingen is eerst gestart met proeftuinen, om op deze manier te achterhalen wat goed en minder goed werkt en hoe de ervaringen van de verpleegkundigen individueel en de teams zijn. De eerste ervaringen van de proeftuinen waren erg enthousiast. Daarop besloot het ziekenhuis het programma uit te breiden en te verbinden aan andere, lopende projecten rond de ontwikkeling van verpleegkundigen.” Dat leidde in Eindhoven tot het programma ‘Verpleegkundigen van de Toekomst’, een ontwikkelprogramma voor alle verpleegkundigen. In dat programma maakt elke verpleegkundige zich op basis van kwaliteiten, interesses en ambitie klaar voor de complexere zorgvraag van de toekomst. Individueel en als team.
Voorbereiding onderzoek RN2Blend en Catharina Ziekenhuis
2 afdelingen startten net voor de coronapandemie met het programma, vier zijn nu net gestart. Roeters: “We hebben de voorbereidende fase voor managers en verpleegkundigen bijna afgerond. Verpleegkundigen gaan tijdens deze fase voor zichzelf na waar ze zich zien: in een verpleegkundige functie of in een regieverpleegkundige functie. Ze worden daarin ondersteund door de STERK-scan, een instrument waarmee een verpleegkundige haar persoonlijke en professionele identiteit, ambities en behoeften volledig in kaart brengt. Hierover voeren zij het gesprek met hun directe leidinggevende.”
Samenwerking met RN2Blend
Kort voor deze voorbereidingsfase is de samenwerking met RN2Blend ontstaan. “Binnen het Catharina Ziekenhuis kijken we naar het effect van het ontwikkelprogramma op de kwaliteit van zorg en verpleegkundige tevredenheid en verpleegkundig leiderschap”, vertelt Roeters. De samenwerking met RN2Blend wordt zichtbaar om de tevredenheid en het leiderschap van verpleegkundigen inzichtelijk te maken, de sterke kanten en kwaliteiten van verpleegkundigen dus.
Nulmeting
“Dewi en Marloes, de onderzoekers van deze onderzoekslijn, hebben vragenlijsten ontwikkeld die we in de voorbereidingsfase hebben afgenomen. We gebruiken deze vragenlijst voor een nulmeting. Als de verpleegkundigen 6 maanden in hun nieuwe functie van verpleegkundige of regieverpleegkundige werken, doen we een vervolgmeting. En uiteindelijk na twaalf maanden, wanneer het project is afgerond, volgt de eindmeting.”
Bevlogenheid, participatie en veranderbereidheid
In die vragenlijsten komt een heel palet aan onderwerpen aan bod. “We kijken dan onder meer naar de bevlogenheid van de verpleegkundigen, jobcrafting, de band met de teamleider, de kwaliteit van zorg, participatie en veranderbereidheid. Naast de vragenlijsten zetten we focusgroepen in, om dieper in te kunnen gaan op de meningen en ervaringen. De eerste focusgroep gaat over het proces achter het ontwikkelprogramma. In een later stadium, als verpleegkundigen al langer in de nieuwe functie werken, praten we over hun sterke kanten en kwaliteiten: kun je nu, in deze nieuwe functie, meer het werk doen dat je leuk vindt en waar je goed in bent?”
Focusgroep met beleidsmakers
En dan is er nog een focusgroep met de beleidsmakers van het ziekenhuis: projectleiders van HRM en O&O, HR-adviseur, senior-verpleegkundigen en verpleegkundigen met een kar-trekkende rol op de afdelingen. “Met deze groep hebben we gesproken over hoe zij het ontwikkelprogramma bedacht en voorbereid hebben. Dan kunnen we later zien in hoeverre dat aansluit bij de ervaring van de verpleegkundigen.”
Versterkingsprogramma verpleegkundigen
Job crafting is in de onderzoekslijn Sterke kanten & capaciteiten een heel belangrijk begrip. Hoe speelt job crafting een rol in het Eindhovense programma? “Parallel aan het ontwikkelprogramma Verpleegkundigen van de Toekomst, loopt het Versterkingsprogramma Verpleegkundigen. Het Versterkingsprogramma bestaat uit verschillende pijlers en ontwikkelonderwerpen, onder andere evidence based practice, projectmatig werken, coaching van collega’s en studenten, en Werkplekleren klinisch redeneren. Verpleegkundigen kunnen kiezen op welk vlak zij zich verder willen ontwikkelen en bespreken dit met hun leidinggevende. Ze kunnen zich inschrijven op één of meerdere van deze pijlers en krijgen dan onder meer de mogelijkheid scholing te volgen, gefaciliteerd vanuit het ziekenhuis."
Eigen ontwikkeling vormgeven
"Wil je iets anders? Dan bespreek je met je teamleider jouw ambities en mogelijkheden. Dan wordt het maatwerk. Je hebt bijvoorbeeld binnen elk team werkgroepen. Op een oncologische afdeling zal er een werkgroep cytostatica zijn. Vind je dat als verpleegkundige superinteressant, en wil je je verder ontwikkelen bijvoorbeeld door hier scholing over te geven, dan kan dat ook. Zo kun je als verpleegkundige jouw ontwikkeling op verschillende manieren vormgeven. Door deze ontwikkelprogramma’s ontstaat er uiteindelijk een team van verpleegkundigen die zich op diverse onderwerpen hebben ontwikkeld en ontstaat er een optimale mix van collega’s die elkaar perfect aanvullen en versterken.”
Actieonderzoek
Uiteindelijk is het de bedoeling dat Roeters en haar collega’s uitspraken kunnen doen over de resultaten van het ontwikkelprogramma Verpleegkundigen van de Toekomst voor verpleegkundigen, de teams waarin ze werken en voor de kwaliteit van de zorg. Roeters: “Maar het is ook actieonderzoek. Als we tijdens het programma zien dat er iets niet goed gaat, kunnen we meteen interventies uitvoeren. In die zin is het ook voor verpleegkundigen een manier om zich te uiten. Ik probeer, als ik op een afdeling ben, altijd heel duidelijk aan verpleegkundigen te vertellen wat het ze op kan leveren. Dat je eraan bijdraagt om het werk beter te maken. Voor de patiënt, maar ook voor jou als verpleegkundige.”
Meer weten over deelonderzoek 4 - Sterke kanten & capaciteiten? Bekijk de pagina over de onderzoekslijn op RN2Blend.nl.
Digitaal magazine RN2Blend
Dit artikel staat in het digitale magazine van RN2Blend dat in december 2021 verscheen. Het magazine staat vol met verhalen uit de praktijk, interviews met onderzoekers en praktische tips. Benieuwd naar de rest van de artikelen?