'Gedifferentieerd werken is geen doel op zich'
Wat is een gezonde, stimulerende werkomgeving voor verpleegkundigen? En welke impact heeft gedifferentieerd werken daarop? Hoe kan de FD Tool helpen bij het sturen op de kwaliteit van de verpleegkundige zorg? Met onder meer die vragen houden onderzoeker Catharina van Oostveen en promovenda Julia van Kraaij zich bezig in hun onderzoekslijn Gezonde verpleegkundige werkomgeving. Op die manier willen ze kennis ontwikkelen over de optimale verpleegkundige functiemix en de omgeving waarin verpleegkundigen graag willen werken. En goede zorg kunnen leveren.
Functiemix
Linda Smulders is bijna dagelijks met dit vraagstuk bezig. Zij is verpleegkundig wetenschapper in het Radboudumc. Verpleegkundig wetenschappers werken in dit Nijmeegse umc voor de helft van hun tijd als verpleegkundige op de afdeling en voor de andere helft doen ze onderzoek. Smulders zet data in, onder meer uit de FD Tool, om de werkomgeving van verpleegkundigen te optimaliseren. "In het Radboud zijn we begonnen met het programma Toekomstbestendig Verplegen, waarin gedifferentieerd werken wordt ingevoerd. Wij kregen de vraag: Kunnen jullie meedenken over hoe we de functiemix binnen afdelingen kunnen bepalen? Hoeveel verpleegkundigen en hoeveel regieverpleegkundigen zijn er nodig? Ons ziekenhuis koos ervoor om dat niet volgens een standaard 50-50-verdeling te doen, maar per afdeling op maat."
ELLI
Daarvoor ontwikkelde Smulders samen met een collega een tool, de ELLI. Op de vraag waar die naam vandaan komt, schiet ze in de lach. "Die naam hebben collega’s aan de tool gegeven. Het staat voor Elise en Linda, de voornamen van mij en de collega met wie ik de tool heb ontwikkeld." De ELLI maakt als het ware een gedetailleerde foto van de afdeling. "We beginnen met de dataverzameling. We kijken onder meer naar patiëntervaringen, nurse sensitive outcomes (NSO) en elementen van essentiële zorg. Ook gebruiken we data uit de FD Tool. Bijvoorbeeld gegevens over verpleegkundig leiderschap en het toepassen van evidence based practice (ebp). Daarnaast vragen we naar items uit de functieprofielen van de verpleegkundige en de regieverpleegkundige die niet in de FD Tool meegenomen worden. Verder kijken we natuurlijk naar contextinformatie over de afdeling: hoeveel verpleegkundigen werken er, wat is hun leeftijd en opleiding, over welke patiëntenmix gaat het? We kijken naar wat er goed gaat, wat minder goed, en hoe dat te linken is aan een profiel. Stel dat er op een afdeling veel valincidenten zijn. Ligt de oorzaak in iets dat vooral verpleegkundigen doen, of in het werk van regieverpleegkundigen?"
Advies
Na de dataverzameling maakt Smulders een thematische analyse. Dat leidt tot een advies over de gewenste functiemix. "Zien we bijvoorbeeld dat er binnen een afdeling nog maar weinig protocollen evidence based zijn, dan is er misschien een hoger percentage regieverpleegkundigen gewenst dan op een afdeling waar veel zorg en psychosociale aandacht nodig is. Dat past weer prima in het profiel van de verpleegkundige, en daar zullen er op die afdeling dan meer van nodig zijn." Het inzichtelijk maken van de kwaliteit van verpleegkundige zorg per afdeling was aanvankelijk niet het hoofddoel van ELLI, maar dat blijkt wel een mooie en gewenste uitkomst van de tool te zijn. Vervolgens bekijken de onderzoekers wat goed gaat en dus moet blijven, waar het verbeterpotentieel zit en welke prioriteiten er beargumenteerd gesteld moeten worden. En dat wordt weer meegenomen in de leer- en ontwikkeltrajecten van de afdeling, zowel op individueel als op teamniveau. "Bij ons komt iedereen in een leertraject op maat, afhankelijk van ambitie en vooropleiding. En deze tool levert daarvoor mooie input. Gedifferentieerd werken is geen doel op zich. Wat je wil bereiken is excellente verpleegkundige zorg. Je wil bijdragen aan de beste zorg voor jouw patiënten. Waar jij als verpleegkundige invloed op hebt. Daar helpt de ELLI bij."
Timing
Op dit moment hebben 5 Radboudafdelingen de ELLI doorlopen. Bij een zesde afdeling is de dataverzameling bijna klaar. Als deze ELLI-ronde gezien wordt als nulmeting, wanneer denkt Smulders dan toe te zijn aan een tweede meting? En kan daarmee het effect van de introductie van gedifferentieerd werken gemeten worden? In principe wel, meent Smulders, maar er zijn ook kanttekeningen te plaatsen. "In de verschillende COVID-golven is de patiëntenpopulatie soms veranderd en ook de samenstelling van teams, doordat verpleegkundigen op de COVID-afdelingen gingen werken. Ook had het invloed op de patiëntenpopulatie. Dat maakt dat de nulmeting niet meer helemaal bruikbaar is. Daarnaast staan we nog aan het begin van het traject. Op het moment dat je het advies over de functiemix geeft, beschikt een team nog niet precies over de mix van verpleegkundigen die overeenkomt met jouw advies. We zijn daarom nog aan het kijken naar de juiste manier en timing voor de hermeting."
Performance measurement
Wordt in het Radboudumc al vol ingezet op een datagedreven manier om werk en werkomgeving van verpleegkundigen te optimaliseren, voor veel afdelingen in andere ziekenhuizen is dat nog niet vanzelfsprekend. Dat blijkt onder andere uit het onderzoek van Hildeline Kuijzer, ook binnen de onderzoekslijn Gezonde verpleegkundige werkomgeving. Zij onderzocht de ervaringen met de inzet van performance measurement, ofwel het verzamelen van prestatiegegevens voor het continu verbeteren van de zorgkwaliteit. De FD Tool kan daarvoor gebruikt worden. Kuijzer voerde daarvoor semigestructureerd interviews met verpleegkundig managers, verpleegkundig wetenschappers en projectleiders in diverse ziekenhuizen die ervaring hadden met de FD Tool. Ze stuitte daarbij op 3 thema’s. Er is ten eerste een kloof tussen de klinische en datagedreven verpleegkunde. Ten tweede hebben verpleegkundigen een ‘brug’ nodig om die kloof te dichten. En ten derde gaat het bij het overbruggen van die kloof over de verbinding van de klinische en academische praktijk, zodat datagedreven verpleegkunde ontstaat.
Eigenaar van data
De uitdagingen zitten volgens Kuijzer vooral in het overbruggen van de kloof. "Wij als verpleegkundigen zijn en voelen ons geen eigenaar van de data. De gegevens worden niet overal op dezelfde manier verzameld en het is bijvoorbeeld lastig om ze uit het epd te halen. Wat ons in de weg zit is een beperkte visie op kwaliteit van zorg. Is kwaliteit van zorg alleen maar als je zo veel mogelijk aan het bed staat, of ook als je een uur in overleg zit om de organisatie van de zorg te verbeteren? Of als je door preventie zorg voorkomt? Een quote van een verpleegkundige was: 'Ik heb geen tijd voor kwaliteitsverbetering, want ik heb het te druk met de zorg voor mijn patiënten.'"
In het overbruggen van de kloof tussen klinisch werk en kwaliteitswerk is het belangrijk dat data vertaald wordt naar bruikbare kennis voor de praktijk. "Met alleen maar cijfers kom je er niet. Daarvoor moet je iemand hebben die academisch is opgeleid, data kan analyseren en interpreteren en die data kan vertalen naar kennis die bruikbaar is voor de dagelijkse praktijk op de afdeling."
Nú is moment
Kuijzer ziet daarin een belangrijke rol voor verpleegkundig wetenschappers. "Met de huidige veranderingen in de Nederlandse verpleegkunde is nú het moment om de verpleegkundig wetenschapper, naast de verpleegkundige en de regieverpleegkundige, toe te voegen aan de functiemix op de afdeling. Uiteindelijk wordt dan iedereen uitgedaagd en kan doen waar hij of zij goed in is. Voordat we dat doen is het belangrijk om verpleegkundigen te vragen hoe zij de verbinding tussen de klinische en academische praktijk zien. Tenslotte moet er in een gedifferentieerd team wel samenwerkt worden, moeten functies en rollen complementair zijn aan elkaar."
Meer weten over het deelonderzoek Gezonde verpleegkundige werkomgeving? Bekijk de pagina over de onderzoekslijn
Digitaal magazine RN2Blend
Dit is een artikel uit het digitale magazine van RN2Blend dat in december 2021 verscheen. Het magazine staat vol met verhalen uit de praktijk, interviews met onderzoekers en praktische tips. Benieuwd naar de rest van de artikelen?