Een gezonde werkomgeving is een werkomgeving die leidt tot goede uitkomsten voor zowel medewerkers als patiënten. Verschillende factoren zijn van invloed op hoe ‘gezond’ de werkomgeving is. Hebben verpleegkundigen de ruimte om zich te ontwikkelen? Hebben zij invloed op de manier waarop ze hun vak vormgeven? Is er een cultuur van continu leren en verbeteren? Werken verpleegkundigen samen met voldoende goedopgeleide collega’s en verloopt de samenwerking met andere disciplines goed? Investeren in een gezonde werkomgeving zorgt ervoor dat verpleegkundigen met plezier hun werk kunnen doen en minder vaak het vak verlaten. En de kwaliteit van zorg voor de patiënt gaat erdoor omhoog.

Elke verpleegkundige kan het initiatief nemen om de eigen werkomgeving te verbeteren. Dit heeft alles te maken met verpleegkundig leiderschap. In het boek Verpleegkundig leiderschap van Hester Vermeulen et al. gaat verpleegkundig leiderschap over het "samen met collega’s van eigen en andere disciplines én met patiënten en familie werken aan waardevolle zorg, passend bij de situatie. Verpleegkundig leiderschap hoort bij het dagelijks werk, waarbij verpleegkundigen invloed uitoefenen op zowel de zorg dichtbij de patiënt als de strategische richting van de zorgorganisatie en daarbuiten". 

Verpleegkundigen kunnen leiderschap inzetten om verbeteringen te initiëren, bijvoorbeeld door eerst de eigen werkomgeving te analyseren en vervolgens interventies in te zetten. Of het initiatief te nemen om met hun leidinggevende in gesprek te gaan over verbeteringen en collega’s hierin mee te nemen. 

Hoe teamleden met elkaar omgaan valt onder de sociale kant van de werkomgeving. Daarbij hoort ook de cultuur op een afdeling. Hoe verloopt de samenwerking, is er sprake van een teamgevoel? Is er een cultuur waarin verpleegkundigen op een prettige manier feedback aan elkaar geven, of voelen ze zich niet veilig om dit te doen? 

Op de hoogte blijven van strategische ontwikkelingen binnen en buiten de organisatie kan op verschillende manieren. Het hoeft niet veel tijd te kosten. Verpleegkundigen kunnen zich bijvoorbeeld abonneren op nieuwsbrieven en vaktijdschriften en lid worden van de beroepsvereniging V&VN. Ze kunnen hun leidinggevenden bevragen over strategische doelstellingen van de organisatie en VAR-bijeenkomsten bijwonen. Leidinggevenden hebben hierin ook een belangrijke rol, door informatie over strategische ontwikkelingen te delen op de afdeling. Nog niet overal is een cultuur waarin dit standaard gebeurt. Terwijl je door verpleegkundigen te betrekken belangrijke input kunt ophalen en eerder draagvlak creëert voor veranderingen in de organisatie.

Ook voor kwaliteitsverbetering zou tijd en ruimte moeten zijn op de afdelingen waar verpleegkundigen werken. Dit kost tijd die niet aan de directe patiëntenzorg besteed kan worden. Maar het is een investering: werken aan kwaliteitsverbetering levert uiteindelijk doelmatigere zorg op. 

Als mensen vragenlijsten invullen over de eigen werkomgeving komt daar vaak een positiever beeld uit naar voren dan wanneer buitenstaanders (bijvoorbeeld onderzoekers) naar diezelfde werkomgeving kijken. Dit komt doordat iedereen zijn eigen normen hanteert en niet altijd weet hoe het anders of beter kan. Door het delen van goede voorbeelden kunnen mensen de eigen situatie vergelijken met die van een ander. Dat kan inzichten opleveren over wat ze in de eigen werkomgeving kunnen verbeteren.

De wensen en behoeften van patiënten hebben invloed op verpleegkundig werk. Ze bepalen hoe verpleegkundigen hun werk kunnen uitvoeren. Patiënten zijn de laatste jaren mondiger geworden, hebben complexere ziektebeelden en ingewikkeldere behandelingen nodig. Dat vraagt andere competenties van verpleegkundigen, zoals klinisch redeneren en coachingsvaardigheden om de patiënt te leren met de ziekte om te gaan en eigen regie te pakken. 

Binnen ons deelonderzoek maken we door middel van actieonderzoek straks de vertaalslag met de praktijk. Samen met de afdelingen willen we een omgeving realiseren waarin verpleegkundigen graag werken en goede zorg kunnen leveren. Bij het creëren van een gezonde werkomgeving in de ziekenhuizen is het van belang om alle disciplines te betrekken. In welke mate je anderen betrekt hangt af van de focus van een project. Als er bijvoorbeeld problemen zijn rondom de samenwerking tussen verpleegkundigen en medisch specialisten, is dat iets om in gezamenlijkheid aan te pakken. Samenwerking beperkt zich niet tot afdelingsniveau. Verpleegkundigen en artsen zitten tegenwoordig ook samen aan de bestuurstafel. Als de samenwerking goed is, biedt dat kansen voor het verbeteren van de kwaliteit van zorg.