RN2Blend-onderzoeker duikt in geschiedenis functiedifferentiatie

Elke nieuwsbrief lichten we één van de onderzoekers en zijn of haar onderzoek uit. Dit keer is dat Hugo Schalkwijk, die werkt binnen het deelonderzoek van senior-onderzoeker Pieterbas Lalleman. "Als er iets duidelijk wordt uit de historische gegevens, is het wel dat de discussie over functiedifferentiatie niet nieuw is."

Publiekshistoricus Schalkwijk onderzoekt de geschiedenis rond functiedifferentiatie, leiderschap en positionering van verpleegkundigen. Om orde in de chaos te scheppen, ontwikkelt hij een visuele tijdlijn. Met zijn onderzoek richt hij zich op de historische ontwikkelingen rond het thema functiedifferentiatie. Hierbij zijn de kernvragen: wat is voorafgegaan aan de huidige discussie over functiedifferentiatie? En: wie waren belangrijke spelers en wat was hun doel bij het wel of niet gedifferentieerd inzetten van verpleegkundigen?

Geschiedenis van functiedifferentiatie

In dit deel van het RN2Blend-onderzoek staat de learning history-methodiek centraal. Het komt erop neer dat de onderzoeksgroep mensen interviewt over specifieke momenten in het verleden. Dit zijn niet alleen verpleegkundigen, maar ook mensen op andere plekken in de ziekenhuisorganisatie. De volgende stap is een feitencheck aan de hand van beschikbare geschreven bronnen uit de betreffende periodes. Dan keert de onderzoeker terug naar de geïnterviewden om meer en aanvullende vragen te stellen. Uit alle verzamelde informatie wordt vervolgens een narratieve geschiedenis geschreven, dus in verhalende vorm, waarop mensen weer mogen reageren. Zo ontstaat er een zo volledig mogelijk beeld van de geschiedenis van functiedifferentiatie.

Schalkwijk heeft een archief aangelegd van geschreven en gesproken bronnen en reeds bestaand historisch onderzoek rondom dit thema. “Mijn bevindingen wil ik weergeven in een interactieve tijdlijn, waar de belangrijkste ontwikkelingen in staan.” De digitale tijdlijn gaat meer dan een eeuw terug en omvat alle mijlpalen die te maken hebben met het verpleegkundige beroepsveld: van relevante wetten tot onderzoeksrapporten en adviezen. De tijdlijn is primair bedoeld voor de onderzoekers van RN2Blend, maar zal op termijn openbaar worden gemaakt. Schalkwijk hoopt dat de tijdlijn het begin van een vruchtbare discussie zal inluiden.

Historisch onderzoek

Historisch onderzoek is om meerdere redenen bruikbaar voor het thema functiedifferentiatie. Schalkwijk legt uit: “Als je de geschiedenis in duikt, kom je meer tot de kern. Geschiedenis is heel goed in het blootleggen van de pijnpunten en de dingen die niet goed zijn gegaan. Je leert effectiever van zaken uit het verleden die misgingen dan van succesverhalen, vinden historici. Helaas zijn de dingen die fout gingen vaak het snelst vergeten. Dat moet dus worden onderzocht.”

Voor het onderzoek praat hij met een breed palet aan betrokkenen, dus ook met mensen die kritisch of zelfs afwijzend staan tegenover functiedifferentiatie. Veel critici zijn IC-verpleegkundigen, die recent als gevolg van de Corona-uitbraak in Nederland niet altijd even makkelijk bereikbaar zijn geweest. De mensen die Schalkwijk tot nu heeft geïnterviewd werken graag mee aan het onderzoek, valt hem op. “Ze vinden het belangrijk dat de geschiedenis in kaart wordt gebracht. Wat opvalt is dat ze zich serieus genomen voelen omdat hun verhaal onderdeel wordt van de geschiedschrijving.”

Tekorten in de verpleging

Schalkwijk hoopt met het onderzoek duidelijkheid te scheppen in de discussie rond functiedifferentiatie, die in alle ziekenhuizen wordt gevoerd. Het is belangrijk duiding te kunnen geven: waarom moeten verpleegkundigen wel of niet gedifferentieerd worden ingezet? Het onderzoek naar de geschiedenis van functiedifferentiatie raakt volgens Schalkwijk aan de kern van het verpleegkundige beroep. “Het is helemaal in lijn met de steeds weer terugkerende tekorten in de verpleging en de al decennia heersende onvrede over waardering en salaris.”

Volgens Schalkwijk is het goed om duidelijk te maken dat vragen over het verpleegkundige beroep niet nieuw zijn, en dat de discussie over functiedifferentiatie geen nieuwe discussie is. “Ik vind het belangrijk dat we de herhaling van zetten voorkomen. We willen niet dezelfde discussie steeds opnieuw voeren.”

Het Ziekenhuis

Een speciale vermelding verdient Het Ziekenhuis, 1 van de vele bronnen waarop Schalkwijk zich baseert in zijn onderzoek. Meer dan 100.000 pagina’s van dit tijdschrift en andere historische ziekenhuisperiodieken zijn in 2019 gedigitaliseerd dankzij een financiële bijdrage van de NVZ. Het archief is op aanvraag in te zien bij het Florence Nightingale Institute.