Bruis-sprekers in beeld: publiekshistoricus en promovendus Hugo Schalkwijk

“Verpleegkundigen zijn als de kanariepietjes in de kolenmijn: zij merken als eerste onraad.” Hugo Schalkwijk is publiekshistoricus en werkt als conservator bij het FNI, het kenniscentrum voor de geschiedenis van verpleging en verzorging, onderdeel van beroepsvereniging V&VN. Daarnaast is hij promovendus binnen de RN2Blend onderzoeksgroep. Tijdens kennisfestival BRUIS houdt hij een sessie over het activisme van de beroepsgroep.

De straat op

Verpleegkundigen hebben de naam dat ze apolitiek zijn, en dat ze als hoeders van de gevestigde orde werken in conservatieve structuren. Maar als je door de geschiedenis heen kijkt, dan zie je dat ze juist vaak de straat op zijn gegaan. Hun blik is heel erg gericht op de maatschappij. Je zou kunnen zeggen dat activisme en verpleegkunde hand in hand gaan: In de jaren ’70 en ’80 bijvoorbeeld zetten ze zich massaal in voor betere leefomstandigheden voor anderen.”

Psychosociale zorg

In de beginperiode van de ziekte aids waren het ook de verpleegkundigen die opstonden om patiënten goede zorg te verlenen. “Het was een onbekende en besmettelijke ziekte. Dat riep angst op, er waren veel vooroordelen. In Amerika werden sommige patiënten uitgesloten van zorg. In Nederland wilden de verpleegkundigen dat voorkomen. Er waren nog geen medicijnen, dus de psychosociale zorg die zij gaven was cruciaal. Ze gaven ook voorlichting om de angst weg te nemen bij hun beroepsgenoten.”

Niet massaal het werk neer

Dit soort verhalen is nauwelijks bekend, en dat is volgens Schalkwijk onterecht. Als het over activisme en protesten van verpleegkundigen gaat, is de Witte Woede van begin jaren ’90 het enige dat veel mensen kunnen noemen. “Dat was eigenlijk de enige keer dat ze echt staakten voor hun eigen positie en dat de media dat massaal oppakten. Staken vinden verpleegkundigen lastig, want hun patiënten mogen er niet onder lijden. Bij acties voor meer salaris leggen ze niet massaal het werk neer, ze draaien zondagsdiensten.”

Reikwijdte van het vak

Door de aandacht te vestigen op het activisme van verpleegkundigen, hoopt Schalkwijk dat de reikwijdte van het vak duidelijker wordt. Het vak gaat verder dan de zorg aan het bed: denk bijvoorbeeld aan het beleidsmatige en kwaliteitswerk. En de rol van het maatschappelijke activisme is net zo goed onderdeel van het vak. “Ik hoop dat mijn onderzoek naar vroegere voorbeelden kan dienen ter inspiratie. En ik wil ook benadrukken dat er in feite geen verschil is tussen opkomen voor je eigen beroepsgroep en actie voeren voor anderen. Want betere werkomstandigheden leiden tot betere zorg en dat is goed voor de samenleving.”

Meer informatie en aanmelden: kennisfestivalbruis.nl